CƠ CHẾ ĐIỀU KHIỂN VẬN ĐỘNG PHÁT ÂM

Nói ra một âm thanh tưởng chừng đơn giản như “mẹ” là kết quả của một chuỗi phản xạ phức tạp và tinh vi giữa các vùng não-dây thần kinh - cơ quan tạo âm.

•  Vùng não chỉ huy “ý định nói”

Trước khi bật ra tiếng, vỏ não trán trước quyết định muốn nói gì và vì sao nói. Đây là nơi “ra lệnh” cho hệ thống ngôn ngữ chuẩn bị nội dung.

• Vùng ngôn ngữ Broca

Chuyển ý định thành kế hoạch vận động: phối hợp môi, lưỡi, thanh quản, và hơi thở để tạo ra chuỗi âm thanh tương ứng với âm vị (phoneme).

  Nếu vùng này tổn thương → trẻ vẫn hiểu lời nhưng khó nói, nói đứt đoạn, phát âm méo hoặc không thể tạo âm (điển hình trong apraxia).

• Vùng vận động sơ cấp

Khi kế hoạch từ Broca được “duyệt”, Motor cortex (đặc biệt vùng điều khiển mặt - miệng) gửi xung động qua bó vỏ - hành -tuỷ đến:

- Dây thần kinh sọ VII (mặt): điều khiển môi, má

- Dây IX, X, XII: điều khiển lưỡi, họng, thanh quản

- Cơ hoành và liên sườn: kiểm soát hơi thở

Hơi thở - Thanh âm - Cử động miệng được hợp nhất thành chuỗi động tác phát âm chính xác theo thời gian.

•  Vùng cảm giác và phản hồi

theo dõi xem âm mình nói có đúng không.

Nếu sai, vòng phản hồi cảm giác - vận động lập tức hiệu chỉnh. Trẻ tập nói nhờ vòng phản hồi này hoạt động mạnh mẽ qua việc nghe chính mình và người khác.

          Kết nối quan trọng: Hệ thống âm vị

Âm vị không chỉ là âm thanh rời rạc mà là “bản đồ trong não” giúp ta biết cách di chuyển cơ quan phát âm. Trẻ học âm vị qua nghe -nhìn - bắt chước -cảm giác vận động.

Nếu bản đồ này trục trặc, trẻ phát âm sai kéo dài vì không “định vị” được âm đúng trong não.

TS. BS. Hoàng Oanh

📍Liên hệ chuyên sâu:

Trung tâm ngôn ngữ trị liệu OWLSPEAKS

👩‍⚕️ TS.BS. Hoàng Oanh – Chuyên gia Ngôn ngữ trị liệu trẻ em

🏡 378 Minh Khai – Hà Nội

📧 amngutrilieutreem@gmail.com

📞 0857 389 318

🌐 bacsihoangoanh.com | bacsihoangoanh.edubit.vn