“Chỉ tay đi con!”

 Rồi lại cầm tay con sửa ngón cho thẳng.

Nghe quen không? Rất nhiều giáo viên và cha mẹ dạy như vậy khi trẻ chưa biết chỉ tay. Nhưng thật ra…  Nếu trẻ chưa biết đáp lại sự chia sẻ, thì việc ép “chỉ tay” chỉ là một mệnh lệnh. Việc cầm tay con bẻ ngón chẳng khác gì đang “điều khiển” một búp bê.

 Con có thể giơ tay, nhưng không hiểu ý nghĩa giao tiếp vì sự chú ý chung chưa phát triển đến tầng đó.

⸻

 Tại sao chú ý chung quan trọng với trẻ tự kỷ?

• Là bệ phóng của giao tiếp: trước khi trẻ có thể gọi tên, đặt câu hỏi hay kể chuyện, trẻ cần biết nhìn theo, chia sẻ và cùng vui với người khác (Tomasello, 1995).
•  Thiếu chú ý chung chính là một trong những dấu hiệu sớm nhất của tự kỷ (Mundy & Sigman, 2006).

⸻

 Những cách dạy sai thường gặp

•  Ép trẻ nhìn: “Nhìn vào mắt mẹ đi” – thay vì tạo tình huống khiến trẻ muốn nhìn.
•  Chỉ dùng lời: “Con nhìn cái xe này” mà không có chỉ tay, ánh mắt hay hành động kèm theo.
•  Biến thành kiểm tra IQ: hỏi dồn “Cái gì đây?”, “Con gấu đâu rồi?”, khiến trẻ phòng thủ chứ không chia sẻ.
•  Bỏ qua sở thích của trẻ: trẻ thích hạt, nhưng người lớn lại đưa búp bê → cơ hội kết nối trôi tuột đi mất.

⸻

 Dạy đúng cách

•  Bắt đầu từ điều trẻ thích: khay hạt, cái muỗng, chiếc xe…
•  Quan sát xem trẻ đang chú ý vào đâu, cùng nhìn - chỉ - cùng chơi với trẻ.
•  Khi trẻ thấy hành động của mình khiến người khác cùng chú ý và vui cùng, đó mới là chú ý chung thật sự. Dần dần, trẻ sẽ tự chủ động chia sẻ: bằng ánh mắt, chỉ tay, rồi đến lời nói.

⸻

 Nhớ nhé: “Chỉ tay” không phải mục tiêu, mà là hệ quả của kết nối.

Khi có niềm vui chia sẻ, cánh tay trẻ sẽ tự vươn ra, đôi mắt sẽ tự tìm đến bạn. 

 TS. BS. Hoàng Oanh

 P/S: Trong hình, bé và cô cùng chăm chú vào chiếc muỗng trong khay hạt. Mắt bé hướng vào đâu, cô chỉ tay vào đó và bình luận. Đó chính là chú ý chung: hai người cùng tập trung vào một vật, cùng chia sẻ trải nghiệm. Và cũng chính là cung cấp ngôn ngữ- đặt tên cho điều con đang chú ý.

📍Liên hệ chuyên sâu:

Trung tâm ngôn ngữ trị liệu OWLSPEAKS
👩‍⚕️ TS.BS. Hoàng Oanh – Chuyên gia Ngôn ngữ trị liệu trẻ em
🏡 378 Minh Khai – Hà Nội
📧 amngutrilieutreem@gmail.com
📞 0857 389 318
🌐 bacsihoangoanh.com | bacsihoangoanh.edubit.vn